Sylwetki rzymskie

Wydawnictwo „Werset”, podejmując inicjatywę p. Marka Łosia, syna autora niniejszego tomu, oddaje w ręce Szanownych Czytelników drugą edycję Sylwetek rzymskich Jana Stanisława Łosia. Ich pierwsze wydanie ukazało się w Instytucie Wydawniczym „Pax” w roku 1958. Po blisko pół wieku „Werset” wznawia tę książkę, bowiem – naszym zdaniem – nie straciła ona aktualności i przede wszystkim swoistej urody, z jaką traktuje o dziejach ewolucji Imperium Romanum, stworzonego przez naród starożytnych Kwirytów, a więc o jego narodzinach, rozwoju i zmierzchu.
Ta ocena Wydawcy znajduje potwierdzenie w napisanej ongiś obszernej recenzji Sylwetek, a właściwie artykule (przecież nie bez akcentów polemicznych) nie byle kogo, bo samego Pawła Jasienicy. Warto zatem oddać głos wielkiemu autorowi „Polski Piastów”:

„[…] Trudno mi zdobyć się na bezstronny sąd i rozstrzygnąć, co bardziej wpłynęło na moje uznanie dla Sylwetek rzymskich profesora Stanisława Łosia – niezaprzeczalna wartość tej książki, czy to, że należy ona do gatunku tak bardzo w Polsce rzadkiego.
Jest to zbiór kilkunastu szkiców (zwanych u nas z cudzoziemska, a więc dostojnie esejami). Wszystkie razem układają się w historiozoficzną syntezę, w pasjonującą opowieść o jedynej w dziejach przygodzie plemienia, które stworzyło światowe państwo – o wzroście, rozkwicie i uwiądzie imperium.
[…] Jak przystało na miłośnika kultury klasycznej profesor Łoś zalicza dziejopisarstwo do literatury pięknej. Nie rozprawia o tym teoretycznie, ale świadczy czynem. Ani jednym słowem nie chwali się, że zwiedził owe księgozbiory dzieł fachowych, całą „kuchnię” chowa gdzieś w zakamarkach swego warsztatu. Chodzi sobie po tym Rzymie (z przyległościami) jak po własnym mieszkaniu, zna go o wiele lepiej niż ja [Paweł Jasienica – J.K.] Warszawę, o Scypionach, Katonach i Emiliuszach rozprawia niczym o kumach z przeciwka.
[…] Zanotujmy jako rzecz szczególnie ważną, że pomimo wszystkich sentymentów dla tematu, autor Sylwetek rzymskich nie traci dystansu. Zawsze stać go na ironiczny uśmieszek. Jak się zdaje, bez tej umiejętności nie można być prawdziwym humanistą.”

Paweł Jasienica

Spis treści

Od Redaktora / 5
Przedsłowie / 11
Ewolucja narodowego charakteru rzymskiego jako czynnik rozrostu i upadku / 15
Krynica prawa / 33
Homo Porcius / 55
Trzy pokolenia patrycjuszy / 77
Epigoni / 97
Możnowładztwo rzymskie od IV do I w. przed Chrystusem / 125
Zagadka Augusta / 151
Zbyteczni / 163
Bezsiła wszechmocy / 175
Cezarowie Swetoniusza / 195
Ostatni słudzy bogów / 217
Pięćset lat epoki przejściowej / 231
Kłopoty uczonego biskupa / 253
Zakończenie / 269
Zachowane fragmenty Prawa XII Tablic / 275
Monumentum Ancyranum / 299