Przyszli nauczyciele języków obcych na drodze budowania kompetencji
30,00 zł – 45,00 zł
Autor: Krystyna Szymankiewicz
Tytuł: Przyszli nauczyciele języków obcych na drodze budowania kompetencji zawodowej. Refleksja – Uczenie się – Rozwój
Krystyna Szymankiewicz, Przyszli nauczyciele języków obcych na drodze budowania kompetencji zawodowej. Refleksja – Uczenie się – Rozwój
Monografia „Przyszli nauczyciele języków obcych na drodze budowania kompetencji zawodowej. Refleksja – Uczenie się – Rozwój” proponuje spojrzenie na proces wstępnego kształcenia uniwersyteckiego nauczycieli języków obcych od strony osobistej epistemologii zawodowej przyszłych nauczycieli, przy jednoczesnym przeglądzie szerokiego spektrum zagadnień definiujących współczesne rozumienie nauczycielskiego profesjonalizmu. Głównym celem pracy jest scharakteryzowanie zawodowej kompetencji nauczycieli języków obcych, zbadanie uwarunkowań jej rozwoju oraz wskazanie, w jaki sposób początkowa edukacja nauczycieli języków obcych mogłaby skuteczniej wspierać proces uczenia się i rozwoju u kandydatów do zawodu. Koncepcja, jaką przedstawiono w opracowaniu, podkreśla podmiotowy i holistyczny charakter kompetencji nauczycielskiej oraz rolę refleksji w procesie aktywnego i świadomego uczenia się i samorozwoju zawodowego.
Spis treści
Wstęp / 9
CZĘŚĆ 1: Współczesny nauczyciel języka obcego i jego kompetencja zawodowa / 13
Rozdział 1: Ogólne właściwości zawodu nauczyciela a specyfika pracy nauczyciela języka obcego / 15
1.1. Komunikacyjny wymiar pracy nauczyciela. Specyfika komunikacji na lekcji języka obcego / 17
1.2. Praca nauczyciela jako działalność umysłowa / 20
1.3. Praca nauczyciela jako działanie w kontekście psychospołecznym / 20
1.4. Podmiotowość i indywidualność jako siła napędowa w pracy nauczyciela / 22
1.5. Trudność i satysfakcja w pracy nauczyciela / 23
Podsumowanie / 25
Rozdział 2: Role i funkcje nauczyciela języka obcego wczoraj i dziś / 27
2.1. Ewolucja ról i funkcji nauczyciela w świetle przemian w koncepcjach edukacyjnych / 27
2.2. Przemiany ról i funkcji nauczyciela języka obcego w kontekście ewolucji metod nauczania języków obcych / 32
2.2.1. Od metody gramatyczno-tłumaczeniowej do podejścia komunikacyjnego: od roli mistrza do roli przewodnika / 32
2.2.2. Podejście zadaniowe i wzrastająca złożoność roli nauczyciela / 36
2.2.2.1. Koncepcja działania społecznego i pojęcie „zadania” / 37
2.2.2.2. Kompetencje ogólne uczącego się / użytkownika języka / 37
2.2.2.3. Kompetencja różnojęzyczna i różnokulturowa / 39
2.2.2.4. Ocenianie / 42
Podsumowanie / 43
Rozdział 3: Problematyka kompetencji nauczyciela języka obcego –
ku podmiotowej kompetencji zawodowej / 45
3.1. Ustalenia terminologiczne / 45
3.1.1. Kompetencja / 46
3.1.2. Kompetencja zawodowa / profesjonalna / 47
3.2. Kompetencje nauczyciela w ujęciu adaptacyjnym – „nauczanie kompetentne” / 48
3.3. Kompetencje nauczyciela w ujęciu podmiotowym – „kompetencja w nauczaniu” / 49
3.4. Jakie podejście do kompetencji nauczyciela przyjąć w początkowym kształceniu zawodowym? / 50
3.5. Model struktury podmiotowej kompetencji zawodowej nauczyciela języka obcego / 51
3.5.1. Wiedza deklaratywna (savoir) / 52
3.5.2. Wiedza proceduralna lub umiejętności praktyczne (savoir-faire) / 56
3.5.3. Uwarunkowania osobowościowe (savoir-être) / 58
3.5.3.1. Postawy / 60
3.5.3.2. Motywacja / 62
3.5.3.3. System wartości i poglądy / 63
3.5.3.4. Style poznawcze / 64
3.5.3.5. Cechy osobowości / 65
3.5.4. Wiedza kontekstualna / warunkowa (connaissances contextuelles / conditionnelles) / 69
3.5.5. Umiejętność uczenia się (savoir-apprendre) / 69
3.6. Model funkcjonowania i rozwoju podmiotowej kompetencji zawodowej nauczyciela / 73
Podsumowanie / 75
Rozdział 4: Od kwalifikacji zawodowych do nowego profesjonalizmu –
zakres i znaczenie kompetencji zawodowych
nauczyciela języka obcego / 79
4.1. Kompetencje nauczyciela a kwalifikacje zawodowe. Do czego potrzebne są opisy kompetencji? / 79
4.2. Obszary kompetencji zawodowych nauczyciela języka obcego a skuteczność nauczania / 83
4.3. Podmiotowa kompetencja zawodowa a profesjonalizm nauczyciela języka obcego / 87
4.4. Badanie własne (cz. I): wstępne reprezentacje kompetencji nauczyciela języka obcego i sposobów ich rozwijania u przyszłych nauczycieli języka francuskiego / 90
4.4.1. Najważniejsze kompetencje nauczyciela języka obcego / 90
4.4.2. Cechy dobrego nauczyciela języka obcego / 93
4.4.3. Role nauczyciela języka obcego / 94
4.4.4. Najlepsze sposoby rozwijania kompetencji zawodowych / 96
4.4.5. Podsumowanie i dyskusja wyników ankiety / 98
Podsumowanie / 98
CZĘŚĆ 2
Nauczyciel języka obcego jako uczący się w kontekście rozwoju zawodowego. W kręgu refleksyjnej praktyki / 101
Rozdział 5: Specyfika uczenia się i rozwoju zawodowego nauczycieli w ujęciu konstruktywistycznym / 103
5.1. Konstruktywizm jako teoria uczenia się / 103
5.2. Uczenie się i rozwój zawodowy – ustalenia terminologiczne / 104
5.3. Uczenie się jako aktywne konstruowanie wiedzy / 105
5.4. Uczenie się jako wytwarzanie nowej wiedzy praktycznej w wyniku interakcji między różnymi rodzajami wiedzy / 107
5.5. Uczenie się jako proces społeczny – rola mentoringu i negocjowania znaczeń / 113
5.6. Uczenie się poprzez działanie osadzone w kontekście (umiejscowione uczenie się) / 116
5.7. Uczenie się jako proces oparty na samoregulacji / 118
5.8. Etapy rozwoju zawodowego nauczycieli / 121
Podsumowanie / 126
Rozdział 6: Rozwój kompetencji zawodowej w świetle koncepcji refleksyjnej praktyki / 129
6.1. Związki refleksji z działaniem – geneza i główne założenia koncepcji refleksyjnej praktyki / 130
6.2. Refleksja jako wielowymiarowy proces poznawczy. Rodzaje i poziomy refleksji / 133
6.3. Dlaczego i w jakim celu warto kształtować refleksyjną praktykę? / 141
6.3.1. Budowanie nowej wiedzy: refleksja jako łącznik między teorią i praktyką. Odkrywanie teorii osobistych nauczyciela / 145
6.3.2. Rozwijanie wiedzy warunkowej (savoir-mobiliser) / 147
6.3.3. Rozwijanie umiejętności uczenia się: metarefleksja i metapoznanie / 148
6.4. Struktura i organizacja refleksyjnej praktyki / 152
6.5. Techniki wykorzystujące refleksję w kształceniu nauczycieli / 157
6.5.1. Rozwijanie samorefleksji i samooceny / 158
6.5.2. Obserwacja lekcji i analiza sfilmowanych mikrolekcji / 161
6.5.3. Analiza metafor i maksym formułowanych przez nauczycieli / 162
6.5.4. Prowadzenie dziennika nauczania / 163
6.5.5. Redagowanie blogów i postów na forum dyskusyjnym / 164
6.5.6. Tworzenie map pojęciowych / 165
6.6. Ograniczenia i uwarunkowania sukcesu refleksyjnego kształcenia nauczycieli / 166
6.7. Refleksyjna praktyka a podmiotowa kompetencja zawodowa. Profil przyszłego nauczyciela języka obcego rozwijającego podmiotową kompetencję zawodową – model KOMPAS / 169
Podsumowanie / 173
Rozdział 7: Badanie własne (cz. II): przejawy budowania podmiotowej
kompetencji zawodowej w pisemnej refleksji przyszłych nauczycieli języka francuskiego podczas praktyk szkolnych / 177
7.1. Przyjęta strategia badawcza. Schemat studium przypadku / 177
7.2. Przedmiot badania w kontekście nurtu analiz nad pisemnymi refleksjami jako narzędziem profesjonalizacji nauczycieli / 178
7.3. Cele i pytania badawcze / 181
7.4. Próba badawcza i kontekst kształcenia zawodowego / 183
7.5. Materiał badawczy i sposób jego pozyskania / 186
7.5.1. Dzienniczek uczenia się podczas praktyk szkolnych / 186
7.5.2. Podsumowanie praktyk – Autorefleksja po odbytych praktykach pedagogicznych / 189
7.6. Przebieg procesu badawczego / 191
7.6.1. Pozyskanie materiału do analizy / 191
7.6.2. Identyfikacja kategorii analizy / 191
7.6.3. Wyróżnienie jednostek analizy i kodowanie / 193
7.6.4. Analiza ilościowa / 195
7.6.5. Analiza jakościowa / 195
7.6.6. Ograniczenia i trudności analizy / 196
7.7. Wyniki przeprowadzonych analiz / 197
7.7.1. Charakter refleksji pojawiającej się w badanych tekstach / 197
7.7.2. Przejawy samoświadomości i samoregulacji / 207
7.7.3 / Konstruowanie znaczeń i werbalizowanie osobistej wiedzy zawodowej / 216
7.7.4. Pisemne wypowiedzi refleksyjne jako narzędzie wspierające rozwój podmiotowej kompetencji zawodowej / 224
7.7.5. Pisemne wypowiedzi refleksyjne jako źródło informacji o indywidualnym poziomie rozwoju podmiotowej kompetencji zawodowej / 226
7.8. Wnioski z badania / 234
Wnioski końcowe / 239
Bibliografia / 245
Spis tabel / 257
Spis rysunków / 259
Załączniki / 261
Abstract / 279
Résumé / 281