Wspomnienia wielkopolskie

Tadeusz Szułdrzyński, Wspomnienia wielkopolskie

Pruski nacisk był krzywdzący, drażniący i prowokujący. Szybko wywoływał polski opór. Opór skuteczny, głęboko przemyślany, skoordynowany, długofalowy, oparty na dobrze przygotowanych podstawach prawnych i organizacyjnych. Opór jawny, cywilny, społeczny, z którym potężna niemiecka machina administracyjna jakoś nie mogła sobie poradzić. Organizowali ten opór wielkopolscy ziemianie, bo w ich rękach był główny zasób gruntów, które chcieli przejąć Niemcy. Organizację oporu ułatwiały powiązania rodzinne, towarzyskie, parafialne czy sąsiedzkie środowiska ziemiańskiego. Narodowy opór oparty był na współpracy wszystkich warstw społeczeństwa polskiego: inteligencji, mieszczaństwa, kleru oraz włościan. Wszyscy rozumieli, że „ile ziemi, tyle Polski”, ziemi w polskich rękach, czy to w rękach ziemiańskich czy to w rękach włościańskich. Konieczne były polskie instytucje potrafiące stawić czoła instytucjom pruskim. Wymieńmy Bank Parcelacyjny (1897), Związek Ziemian (1900) i Kasyno Obywatelskie (1908). Istotny cel i znaczenie tych instytucji pozna Czytelnik na stronach Wspomnień Wielkopolskich. Równolegle udział w walce brały bardzo liczne polskie: towarzystwa i kółka rolnicze, banki ludowe, związki kupieckie, przemysłowe itp. Istotna była rola społeczna polskiego duchowieństwa. Czytelnikowi walka ta może przypominać „zabawę w kotka i myszkę”, w której pruski kocur nie był w stanie pognębić polskich myszy. Trzeba tylko pamiętać, że ta „zabawa” prowadzona była o naprawdę wielką stawkę.

Fragment Wprowadzenia

Spis treści

Wprowadzenie (Marek Łoś) / VII
Wspomnienia wielkopolskie / 1
Wstęp. Mój Ojciec i jego czasy (Jan Szułdrzyński) / 7
I. Z lat dziecinnych – Kulturkampf / 64
II. Odpowiedź na kolonizację – Bank Ziemski / 75
III. Ile ziemi tyle Polski – Związek Ziemian / 83
IV. Jedność w działaniu – Kasyno Obywatelskie / 108
V. Intrygi pruskie – groźba wywłaszczenia / 116
VI. Próby zjednania – inicjatywa Erzbergera / 124
Szkic genealogiczny / 137
Indeks nazwisk / 139