U drzwi Twoich. Fides ex visu III

U drzwi Twoich, “Fides ex visu”, t. 3, red. Ryszard Knapiński, Aneta Kramiszewska

Człowiek świadomy kruchości i niedoskonałości własnej egzystencji szuka kontaktu z Bogiem. Sprzyja temu miejsce święte i wydzielone, poświęcone wyłącznie Bóstwu. Najpierw jednak należy stanąć na jego progu i przekroczyć granicę. Niezbędne okazuje się wówczas istnienie drzwi, które dzielą przestrzeń, ale ostatecznie jej nie zamykają, stając się łącznikiem między różnymi obszarami. Drzwi rozdzielają i łączą jednocześnie – wydzielają zróżnicowane aksjologicznie obszary, stanowiąc między nimi wyraźną granicę, ale ustanowione są po to, aby możliwe było przekroczenie owej granicy. Przekroczyć próg oznacza wejść do innego świata, do innej rzeczywistości. Łączą się z tym ryty przejścia, które uświadamiają konsekwencje działań podjętych przez człowieka, zaakcentowanie miejsca przejścia poprzez formę lub dekorację podkreśla ich wagę.
Artykuły w prezentowanym tomie, trzecim w serii Fides ex visu, koncentrują się wokół chrześcijańskiej symboliki związanej z drzwiami / bramą, podejmując jej tematykę z różnych perspektyw badawczych i odsłaniając przed czytelnikiem różne oblicza tytułowej metafory.
Fundamentem źródłowym przywołanej symboliki jest jej obecność w Starym i Nowym Testamencie, różnie jednak postrzegana w obydwu księgach. O ile metaforyczny sens bram jest rzadko spotykany w Starym Testamencie, a wyjątkowo ma religijne zabarwienie, choć nie brakuje wzmianek o nich samych, o tyle Nowy Testament wprowadza fundamentalną zmianę myślenia. „Bramy” stają się w nauczaniu Chrystusa i apostołów metaforyczną ilustracją prawd religijnych dotyczących zbawienia. Wynika stąd stała obecność metafory w kerygmie Kościoła, który powtarza za Ewangelią, że Chrystus jest bramą, ale także Maryję postrzega symbolicznie jako bramę do nieba.
Symbolika bram oraz dekoracja ich skrzydeł mają oczywiście rodowód starszy niż chrześcijaństwo oraz szerokie spektrum znaczeń, także poza kontekstem sakralnym. Pisano o tym wielokrotnie, zarówno w ujęciu teoretycznym, jak i analizując konkretne zabytki z różnych stron świata. Pomimo istnienia obfitej literatury przedmiotu nadal można pogłębiać wiele interesujących wątków badawczych, ponieważ liczba realizacji artystycznych, różnorodność praktyk i wierzeń z nimi związanych, ogromny obszar symbolicznych odniesień w każdej epoce dziejów, generują wiele pól badawczych.

Spis treści

Aneta Kramiszewska
Wprowadzenie / 7

Stefan Szymik MSF /
Motyw bramy w perspektywie biblijno-teologicznej / 11

Ks. Czesław Krakowiak /
Drzwi (brama) kościoła w świetle liturgii rzymskiej / 25

Ks. Janusz Królikowski
Pierwotne kształtowanie się symboliki drzwi za pośrednictwem niektórych ich realizacji / 39

Joanna Olchawa
Mittelalterliche Bronzetüren. Überlegungen zu ihren sozialen Funktionen und ihrer liturgischen Bedeutung / 49

Konrad Kucza-Kuczyński
Brama we współczesnej przestrzeni sakralnej / 77

Ks. Ryszard Knapiński
Drzwi kościelne jako brama wiary / 87

Paulina Kowalczyk
Ikonografia współczesnych drzwi kościelnych w Polsce. Rekonesans badawczy / 105

Aneta Kramiszewska /
Brama jako symbol idei Maryi Pośredniczki w ikonografii chrześcijańskiej / 135

Beata Purc-Stępniak
Brama Raju w tryptyku Sąd Ostateczny Hansa Memlinga / 153

Ewelina Zarosa
Porta paradisi i porta coeli w ikonografii Sądu Ostatecznego / 183

Kamil Kopania /
Bramy piekieł w malarstwie i teatrze późnego średniowiecza / 203

Ks. Stanisław Kobielus /
Węzły w sztuce średniowiecza i ich znaczenie symboliczne / 219

Anna Michalska /
„Ein neues Thor zum Himmel”. Barokowy kompleks klasztorny Klarysek we Wrocławiu w kontekście toposu budynku jako „bramy niebios” / 237

Andrzej Woziński /
O kilku średniowiecznych bramach miejskich w Prusach, ich funkcji i symbolice / 251

Magdalena Swaryczewska /
Brama w strukturze i koncepcji kompozycyjnej krajobrazu sakralnego / 279

Ilustracje barwne / I