Jan Stanisław Łoś wobec kwestii ukraińskiej (1918-1939)

Paulina Kusz, Jan Stanisław Łoś wobec kwestii ukraińskiej (1918–1939)

Kwestia ukraińska stanowiła ważki problem w II Rzeczypospolitej, ponieważ ludność tej narodowości zajmowała ogromne wschodnie połacie kraju i była przy tym grupą bardzo liczną. Społeczność ta przykuwała uwagę ówczesnych polskich polityków i publicystów. Jak ważne było to zagadnienie, niech świadczy fakt, iż bibliografia prac o tej tematyce sporządzona przez periodyk Sprawy Narodowościowe za jeden rok 1929 liczyła aż 371 pozycji, a za rok 1930 – 515. Po II wojnie światowej mniejszość ukraińska w Drugiej Rzeczypospolitej wciąż była przedmiotem wielu badań naukowych, przy czym tendencja ta utrzymuje się.

Niniejsza książka, […], również dotyczy stosunków polsko-ukraińskich w odrodzonej Polsce. Jest ona próbą analizy myśli społeczno-politycznej Jana Stanisława Łosia, dyplomaty i publicysty, bardzo dobrze zorientowanego w kwestii ukraińskiej. Celem dodatkowym publikacji jest zobrazowanie, jak ewoluowała jego myśl oraz jak się ona lokowała wśród różnych szkół myślenia na temat sprawy ukraińskiej istniejących wówczas w II Rzeczypospolitej.

Spis treści

Słowo przedwstępne (Rafał Wnuk) / 7
Wstęp / 9

Rozdział I
Ukraińcy w II Rzeczypospolitej / 21
1. Liczba i rozmieszczenie mniejszości ukraińskiej w Polsce / 21
2. Polskie programy dotyczące ukraińskiej mniejszości narodowej / 23
2.1. Idea federalistyczna i prometeizm / 23
2.2. Autonomia ziem ukraińskich / 26
2.3. Program asymilacji państwowej / 29
2.4. Program asymilacji narodowej / 32
3. Poglądy ukraińskie na państwo polskie i swoje w nim istnienie / 36
3.1. Nurt niepodległościowy / 36
3.2. Nurt ugodowy i lojalny / 38
3.3. Nurt komunistyczny / 39
3.4. Nurt nacjonalistyczny / 39
4. Rzeczywista polityka polska wobec Ukraińców / 40

Rozdział II
Ukraińcy galicyjscy w oczach Jana Stanisława Łosia / 45
1. Refleksje ogólne / 45
2. Społeczeństwo ukraińskie Galicji Wschodniej / 48
2.1. Chłopi i duchowieństwo / 49
2.2. Inteligencja / 54
2.3. Politycy i patrioci (nacjonaliści) / 59
3. Niewykorzystane szanse na państwowość ukraińską w latach 19171920
oraz ewentualne szanse w przyszłości / 65

Rozdział III
Poglądy dotyczące oświaty / 71
1. Utrakwizm, a polonizacja i asymilacja / 71
2. Postulat reformy szkolnictwa / 81
3. Uniwersytet ukraiński / 83
4. Nauczycielstwo ukraińskie jako czynnik służący zbliżeniu polsko-ukraińskiemu / 88

Rozdział IV
Poglądy gospodarcze / 91
1. Reforma rolna / 93
2. Kolonizacja a wzmacnianie polskości / 99
3. Kooperatywy ukraińskie a organizacje polskie / 103
4. Problemy urbanizacyjne / 107

Rozdział V
Proponowane rozwiązania polityczne kwestii ukraińskiej / 111
1. Nieufność wobec autonomii galicyjskiej i idei federalistycznej / 111
2. Stosowanie się do zasad polskiej polityki konstruktywnej / 114
3. Konieczność określenia ukraińskiej racji stanu / 119
4. Parytet i paralelizm narodowościowy / 122
5. Ugoda polsko-ukraińska / 125

Zakończenie / 129
Bibliografia / 139
Wykaz skrótów / 145
Marek Łoś, Wspomnienie o Ojcu / 147
Aneks / 153