Ruchy społeczne w systemach demokratycznych i niedemokratycznych

„Późne dekady XX i początkowe XXI wieku określane są stuleciem ruchów społecznych. Bronisław Misztal mówi nawet o ukształtowaniu się społeczeństwa ruchów społecznych.

Do niedawna pozostawały na marginesie zainteresowań badawczych, ponieważ – jak konstatuje Grzegorz Foryś – dominowało przekonanie, że nie są one podmiotami polityki, a ich działania nie zasługują na miano działań politycznych. Obecnie obserwujemy zmianę nastawienia. W naszym kraju dużą rolę w tym względzie odegrało otwarcie archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, które pozwoliło nieco inaczej spojrzeć na opisywane zjawisko.

Okazało się, że ruchy społeczne, jako inicjatywa oddolna, są ważnym sygnałem i nośnikiem procesów kulturowych, przemian społecznych, ale też artykulacją potrzeb i dążeń politycznych. A czasy najnowsze sprzyjają tworzeniu się warunków formowania się takich inicjatyw w różnej skali.

Podstawowa ich rola polityczna sprowadza się do budowy platformy umożliwiającej wyrażenie sprzeciwu. Stąd często stają się bazą przeobrażenia spontanicznego protestu w formę zorganizowaną, np. opozycji. Nierzadko obserwuje się także przejmowanie przez nie roli istotnego czynnika mobilizującego, wskazującego kierunki działania w imię wyznawanych ideałów i społecznie akceptowanych celów.

Publikacja, którą oddajemy w Państwa ręce, zawiera artykuły powstałe w ramach prac badawczych Katedry Historii Współczesnej i Ruchów Społecznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego”. (Fragment „Wprowadzenia” dr. hab. Jacka Zygmunta Sawickiego)

Spis treści

Wprowadzenie / 7

Jacek Wołoszyn
Konspiracyjne organizacje młodzieżowe z lat 1944/1945–1956 jako ruchy społeczne – próba interpretacji / 11

Krzysztof Busse
Stowarzyszenie PAX w systemie politycznym PRL / 49

Jacek Zygmunt Sawicki
Illusionary hopes. Home Army veterans in Poland during the post-Stalinist thaw. A case study / 77

Konrad Słowiński
NSZZ „Solidarność” Ziemia Radomska jako ruch społeczny (1980–1981) / 95

Konrad Słowiński
NSZZ „Solidarność” Ziemia Radomska jako ruch społeczny (1981–1989) / 119

Agata Stolarz
Obywatelskie projekty historii mówionej w Europie Środkowo-Wschodniej / 145

Małgorzata Pawlus
Ruchy społeczne rodziców w Polsce / 159

Indeks nazwisk / 175