Dialog ze współczesną kulturą rosyjską w twórczości Wiktora Jerofiejewa

Wiktor Jerofiejew jest w Polsce twórcą niezwykle popularnym i chętnie czytanym. W ostatnich latach gościł na kilkunastu europejskich festiwalach i imprezach kulturalnych. Naszą ojczyznę w tym czasie odwiedzał kilkukrotnie. Znamienna była jego obecność podczas polskiej premiery filmu „Lewiatan”, w reżyserii opozycjonisty Andrieja Zwiagincewa, w listopadzie 2014 roku. Pokazowi towarzyszyła debata o współczesnej Rosji – jej sytuacji społecznej i politycznej – która dzięki udziałowi Jerofiejewa wzbudziła niezwykle silne emocje. (fragment Przedmowy)

„Długo czekałem na doktorat, który nadejdzie z Europy, z Polski, od MM. Nie jestem przyzwyczajony do właściwego odbioru tego, o czym piszę. Czasami ktoś coś sensownego powie, a to w Iranie, a to w Finlandii. A MM znalazła w sobie siłę, aby napisać zgrabną pracę o mnie. Jestem dziwnym rosyjskim pisarzem. Odnalazłem swoje powołanie w „migotliwej estetyce”, która jest bliska Borisowi Vianowi. Migotliwa estetyka z biegiem lat przerodziła się w migotliwą etykę, a nawet w migotliwą filozofię (odciąwszy się od Lwa Szestowa), obejmując po części politykę. Myślę, że dla rosyjskiej krytyki jestem mętnym, drażniącym pisarzem, który przebił się dzięki swoim podejrzanym literackim skandalom, głównie o charakterze seksualnym (uczeń markiza de Sade!). Nawet nie pisarz, a taki tam... Poza granicami Rosji oddycha mi się łatwiej – jestem lepiej rozumiany. Właściwie piszę o pustych metafizycznych wyżynach naszych czasów, o agonii religii i oczekiwaniu na nowe pokolenie istot boskich, w jakikolwiek sposób by się pojawiły. W Rosji czuję się jak w dożywotniej podróży służbowej, wysłany tam w celu uzupełnienia wiedzy o naturze ludzkiej. Pod tym względem Rosja jest dla mnie niezwykle cennym krajem, choć i niebezpiecznym. Jeśli kultura to walka z entropią – jestem gotów w niej uczestniczyć. Moja pisarska polana to odcięcie się od martwego humanizmu, zarówno w zachodnim, jak i w rosyjskim wydaniu. Wszystko to zostało głęboko i przekonująco przeanalizowane w książce MM. Jest to pierwsza książka o mnie. Żywa, ponieważ wypełniona wspólnymi dialogami z jej autorką. Przyda się tym, którzy chcą myśleć, czytać, pisać bez strachu. A także wielu odbiorcom i uczestnikom współczesnej kultury”. (Wiktor Jerofiejew, sierpień 2018 r.)

SPIS TREŚCI
Wykaz skrótów  /    7

Witaj, Książko (Wiktor Jerofiejew) /    9
Przedmowa /    11

Wstęp /    17

ROZDZIAŁ I
JEROFIEJEW WOBEC KULTURY WSPÓŁCZESNEJ  /      41

1. Transformacje współczesnej kultury zachodnioeuropejskiej  /      41
2. Przemiany kulturowe w ponowoczesnej Rosji – postmodernizm literacki /      50  
3. W zwierciadle postkultury – Jerofiejew a mass media  /  63

ROZDZIAŁ II
PONOWOCZESNE TEORIE DIALOGU /   81

1. Dialog w myśli humanistycznej XX i XXI wieku /   81
2. „Dialog limitowany” Wiktora Jerofiejewa w świetle współczesnych przemian kulturowo-komunikacyjnych /  96

ROZDZIAŁ III
OBSZARY JEROFIEJEWOWSKIEGO DIALOGU /      105

1. Między Wschodem a Zachodem. Kulturowy paradoks Rosji /      105
1.1. „Pyccкиe нe чacть eвpoпeйcкoгo дoмa” – wypowiedzi postautobiograficzne  / 108
1.2. „Bce-тaки Poccия – лyчшaя cтpaнa нa cвeтe” – repliki bohaterów fikcyjnych  / 129
2. Współczesna Rosja Jerofiejewa / 142
2.1. Meandry duszy rosyjskiej / 142
2.2. Doświadczenie artystycznej eschatologii  / 158
3. Zniszczenie w imię odrodzenia / 166
3.1. Człowiek w świecie postkultury  / 166
3.2. Sakralizacja ciała i profanacja ducha  / 183
4. „Schizofrenia kontrolowana” – gra z własną biografią / 200
5. Mat i językowe transformacje  / 214

ZAKOŃCZENIE  / 231

«ДИАЛОГ – ЭТО ЦЕРКОВЬ  ВО ИМЯ СЛОВА»
Wywiad z Wiktorem Jerofiejewem  / 235

„DIALOG – TO ŚWIĄTYNIA POD WEZWANIEM SŁOWA”
Wywiad z Wiktorem Jerofiejewem
[wybrane fragmenty w przekładzie autorki] / 275

BIBLIOGRAFIA  / 297

PODZIĘKOWANIA  / 317