Rzymskie prawo. Instytucje

Opis

Treść opracowania odnosi się do czasów starożytnych, prezentowane w nim wnioski wyprowadzone zostały z analizy źródeł antycznych, częściowo jednak przyjęto współczesną terminologię oraz nowoczesny sposób systematyzowania przekazywanych treści. Kazuistyczny oraz rozproszony materiał został poddany analizie pod kątem obecności w nim modeli myślenia, które można by odnieść do współczesnych kanonów dogmatyki prawa karnego oraz pierwocin obecnych zasad. […]
Polscy karniści, o ile odwołują się do historii, to jako moment początkowy badań zwykle obierają okres średniowiecza. Zdają się przy tym ignorować fakt, że rozwiązaniom, które polski ustawodawca przejął z XIX i XX-wiecznych kodyfikacji prawa karnego, o wiele bliżej jest do prawa rzymskiego (w różnych jego wcieleniach), niż do norm nadawanych przez Piastów i Jagiellonów (które zresztą też niejednokrotnie oparte były na wzorcu antycznym). Trudno czynić im z tego zarzut, gdyż dotychczas na rynku polskim brakowało zwięzłej syntezy prawniczej myśli Rzymian. Monografia „Rzymskie prawo karne. Instytucje” po raz pierwszy wypełnia tę lukę. Byłoby dobrze, gdyby udało się dzięki niej otworzyć nowy rozdział zarówno w badaniach nad rzymskim prawem karnym, jak i nad drogami jego recepcji przez późniejsze porządki prawne. (Fragment wstępu)

Spis treści

Wstęp / 9

Rozdział I/ 13
1.1. Rzymskie prawo karne – narodziny pojęcia / 13
1.2. Rzymskie prawo karne – próby periodyzacji / 17
1.3. Rzymskie przestępstwo – narodziny pojęcia / 19
1.4. Rzymskie prawo karne częścią prawa publicznego? / 21
1.5. Rzymskie prawo karne jako system? / 23
1.6. Rzymskie prawo karne – charakterystyka źródeł / 26

Rozdział II / 29
2.1. Rzymskie prawo karne – wybrane cechy / 29
2.2. Kazuistyczny charakter rzymskich przepisów karnych / 30
2.3. Abstrakcyjny charakter rzymskich przepisów prawnych / 32
2.4. Stanowy charakter rzymskich przepisów karnych / 34
2.5. Humanitas / 36
2.6. Nullum crimen sine lege / 39
2.7. Terytorialny zakres obowiązywania rzymskiego prawa karnego / 44

Rozdział III / 47
3.1. Rzymskie przestępstwo – terminologia / 47
3.2. Rzymskie przestępstwo – pojęcie i ewolucja / 49
3.3. Rzymskie przestępstwo – podziały / 55
3.4. Sprawca i ofiara / 56
3.5. Zamiar / 58
3.6. Przygotowanie / 62
3.7. Usiłowanie / 65
3.8. Dokonanie / 68
3.9. Podżeganie / 69
3.10. Pomocnictwo / 72

Rozdział IV / 77
4.1. Od odpowiedzialności za skazę do odpowiedzialności za winę / 77
4.2. Rzymska „teoria” winy / 80
4.3. Dolus / 81
4.4. Neglegentia / 84
4.5. Casus / 85
4.6. Problem domniemania niewinności / 87

Rozdział V / 89
5.1. Wiek / 89
5.2. Płeć / 92
5.3. Poczytalność / 94
5.4. Przymus / 97
5.4.1. Przymus fizyczny / 97
5.4.2. Przymus psychiczny / 99
5.5. Błąd / 101
5.5.1. Błąd co do faktu / 101
5.5.2. Błąd co do prawa / 103
5.6. Stan nietrzeźwości / 106
5.7. Rozkaz / 110

Rozdział VI / 113
6.1. Współudział w przestępstwie pospolitym / 113
6.2. Współudział w przestępstwie o charakterze politycznym / 115
6.3. Działanie w zmowie nakierowanej na popełnienie przestępstwapospolitego / 117
6.4. Udział w bandzie / 119

Rozdział VII / 121
7.1. Odpowiedzialność za przestępstwo popełnione przez krewnego / 121
7.2. Odpowiedzialność za przestępstwo popełnione przez niewolnika / 123
7.3. Odpowiedzialność zbiorowa municypiów / 124
7.4. Dziesiątkowanie / 126
7.5. Odpowiedzialność niewolników za śmierć właściciela / 127
7.6. Odpowiedzialność członków grup religijnych nieautoryzowanych przez państwo / 129

Rozdział VIII / 131
8.1. Obrona konieczna / 131
8.2. Pomoc trzecia / 135
8.3. Stan wyższej konieczności / 136
8.4. Samopomoc / 138
8.5. Zabicie osoby wyjętej spod prawa / 142
8.5.1. Wyklęci / 142
8.5.2. Obłożeni zakazem wody i ognia / 143
8.5.3. Proskrybowani / 144
8.5.4. Wrogowie publiczni / 145
8.6. Zabicie złodzieja schwytanego na gorącym uczynku / 147
8.7. Zabicie cudzołożnika schwytanego na gorącym uczynku / 149
8.8. Zabicie gwałciciela / 153
8.9. Odpowiedzialność za śmierć lub zranienie podczas zawodów sportowych / 156
8.10. Odpowiedzialność za śmierć lub zranienie podczas walk na arenie / 158

Rozdział IX / 161
9.1. Od zemsty do kary kryminalnej / 161
9.2. Wymiar kary / 165
9.3. Rodzaje kar / 169
9.3.1. Kary główne / 169
9.3.2. Kary cielesne / 171
9.3.3. Kary pieniężne / 173
9.3.4. Kary na czci / 174
9.4. Funkcje kary / 175
9.4.1. Funkcja ekspiacyjna / 175
9.4.2. Funkcja retrybutywna / 177
9.4.3. Funkcja prewencyjna / 181
9.4.4. Funkcja poprawcza / 183

Rozdział X / 185
10.1. Przedawnienie / 185
10.2. Darowanie kary / 187
10.3. Abolicja / 189
10.4. Amnestia / 190
10.5. Intercessio biskupa / 194

Bibliografia / 197
Wykaz cytowanych źródeł / 197
Literatura przedmiotu / 206