Rex Martyr

Rex martyr, Studium źródłoznawcze nad legendą hagiograficzną św. Wacława (X–XIV w.) Na przestrzeni dziesiątków stuleci chrześcijaństwa wschodniego i zachodniego w piśmiennictwie hagiograficznym znaczące miejsce zajmowały legendy. Ich bohaterami byli święci, postacie historyczne bądź wyimaginowane, funkcjonujące jako wzorce religijno-moralne. Legendą, zgodnie z etymologią łacińskiego terminu, określano początkowo żywot świętego, czytany podczas liturgii brewiarzowej w dniu jego wspomnienia. Teksty te często stanowiły w klasztorach lekturę pod czas posiłków. W sensie ściślejszym nazywano tak żywot wyznawcy – w odróżnieniu od pasji, opisującej męczeństwo. Zwykle nie przestrzegano tego rozróżnienia, legendą określając vita zarówno męczennika, jak i wyznawcy. Legenda św. Wacława zaczęła się tworzyć i rozwijać w niedługim czasie po jego męczeńskiej śmierci w 929 lub 935 roku. Już w X i XI wieku powstały pierwsze poświęcone mu teksty hagiograficzne: żywoty, officia, homilie, pieśni. Były one wielokrotnie przerabiane i na nowo opracowywane w kolejnych stuleciach. Interesujący nas cykl Wacławowych żywotów powstawał od połowy X po koniec XIV wieku, a czas ich spisania wyznacza ramy chronologiczne niniejszego studium. Żywoty te były tworzone w ośrodkach kościelnych Czech, Niemiec, Włoch i Rusi, w językach łacińskim i starosłowiańskim […]

fragment wprowadzenia

Spis treści Wykaz skrótów bibliograficznych / 7 Wprowadzenie / 11 Część I. Legendy o św. Wacławie / 21 Rozdział 1. Teksty starosłowiańskie / 23 a) Pierwsza Starosłowiańska Legenda (około połowy X wieku) / 25 b) Druga Starosłowiańska Legenda – tzw. Legenda Nikolskiego (XI wiek) / 34 c) Legendy zamieszczone w Prologu (około XII/XIII wieku) / 38 Rozdział 2. Teksty łacińskie / 43 a) Crescente fide (lata 70. X wieku) / 44 b) Gumpold, Passio sancti Venceslai martyris (około 968-983) / 48 c) Krystian, Vita et passio sancti Wenceslai et sanctae Ludmile ave eius (około 992-994) / 53 d) Wawrzyniec z Monte Cassino, Dominus ac Redemptor noster (pierwsza połowa XI wieku) / 65 e) Oportet nos fratres (druga połowa XI wieku) / 67 f) Ut annuncietur – krótsza (około połowy XIII wieku) i dłuższa (druga połowa XIV wieku) redakcja / 70 g) Oriente iam sole – krótsza (druga połowa XIII wieku) i dłuższa (druga połowa XIV wieku) redakcja / 74 h) Karol IV, Historia nova de sancto Wenceslao martyre (1355-1358) / 77 Rozdział 3. Retoryka tekstów / 85 a) Dispositio et inventio / 90 b) Elocutio / 107 Część II. Factum / 119 Rozdział 1. Tło wydarzeń / 121 a) Czas / 125 b) Topografia / 143 c) Państwo i społeczeństwo / 171 d) Kościół / 187 Rozdział 2. Elementy biograficzne / 203 a) Dzieciństwo i młodość Wacława / 205 b) Władca – polityk, prawodawca, wódz / 217 c) Konflikt dynastyczny / 229   Część III. Treści hagiograficzne / 241 Rozdział 1. Rex sanctus / 243 a) Martyr / 244 b) Monachus in throno, asceta / 260 c) Bonus et iustus, miles Christi / 267 d) Sanctus Ecclesie, patronus Bohemiae, rex perpetuus / 281 Rozdział 2. Rex thaumaturgos / 291 a) Mirabilia za życia i po śmierci / 294 b) Miracula / 306 c) Wizje, zjawienia, sny / 321 Uwagi końcowe / 331 Ilustracje / 333 Zusammenfassung / 349 Bibliografia / 353 Źródła / 353 a) Zbiorowe wydania żywotów i legend / 353 b) Źródła podstawowe / 354 Teksty słowiańskie / 354 Teksty łacińskie / 355 c) Źródła pomocnicze / 358 Opracowania / 362 Spis tabel / 400 Spis wykresów i map / 401 Spis ilustracji / 402